Jedną z najbardziej zauważalnych cech rosyjskiej wojny na Ukrainie jest rosnąca zależność Moskwy od tak zwanych prywatnych firm wojskowych. Siły takie jak Grupa Wagnera kierowana przez Jewgienija Prigożyna poniosły ciężar większości najbardziej zaciekłych walk, zwłaszcza podczas krwawej bitwy o Bachmut.
W czerwcu 2023 r. rosyjski resort obrony – najwyraźniej przy poparciu prezydenta Rosji Władimira Putina – ogłosił, że podporządkuje sobie nieregularne siły i bojówki.
Na niedawnej konferencji prasowej wiceminister obrony Nikołaj Pankow wychwalał zalety służby w „formacjach i organizacjach ochotniczych”. Twierdził, że w tych grupach nastąpił znaczny wzrost liczby obywateli, którzy chcieli „obronić ojczyznę” oraz przedstawił szczegóły, jak się zapisać do „prywatnych” oddziałów ochotniczych.
Ogłoszenie zostało odebrane jako przejaw rozpaczliwego zapotrzebowania Rosji na siłę roboczą i chęci Kremla do uniknięcia pełnej mobilizacji ludności.
Uznano to również za kolejny dowód wrogości między Prigożynem a ministrem obrony Siergiejem Szojgu . Prigożyn stanowczo odmówił podpisania kontraktu, a jako jedna z pierwszych podporządkowała się grupa sił czeczeńskich Achmat .
Oświadczenie Pankowa jest znamienne. Dopiero podpisanie przez Putina zmian w przepisach obronnych w listopadzie 2022 r. po raz pierwszy zalegalizowało włączenie „formacji ochotniczych”.
Zmiana prawa
Wcześniej artykuł 13 konstytucji Federacji Rosyjskiej wyraźnie zakazywał „tworzenia i działalności stowarzyszeń publicznych, których cele i działania zmierzają do tworzenia formacji zbrojnych”.
Artykuł 71 konstytucji stanowi również, że kwestie obronności i bezpieczeństwa, wojny i pokoju, polityki zagranicznej i stosunków międzynarodowych są prerogatywą państwa, a zatem prywatne firmy nie mogą być zaangażowane.
Kodeks karny określa również jako przestępstwo działalność najemniczą, w tym „werbowanie, finansowanie lub inne wsparcie materialne najemnika”, a także wykorzystywanie lub udział najemników w konflikcie zbrojnym.
Poprawki Putina do ustawy o obronie wydają się to zmieniać. Zmiany zostały wprowadzone zarządzeniem Szojgu z 15 lutego 2023 r. , które określało tryb zaopatrzenia formacji ochotniczych w uzbrojenie, sprzęt wojskowy i logistykę oraz określało warunki pełnienia służby.
Pojawiły się oznaki rosnącego znaczenia i akceptacji sił prywatnych w Rosji. W kwietniu 2023 roku wicegubernator Nowosybirska zapowiedział, że pracownicy prywatnych firm wojskowych będą mogli skorzystać z zaświadczenia o rehabilitacji wydawanego państwowym weteranom wojny ukraińskiej, aby uzyskać dostęp do szeregu usług.
W rosyjskich mediach pojawiły się również doniesienia, że centra rekrutacyjne Wagnera zostały otwarte w 42 miastach w całym kraju (Grupa Wagnera notorycznie rekrutowała się z rosyjskich więzień .
Na Ukrainie działa szereg nieregularnych sił, w tym czeczeńskie siły Ramzana Kadyrowa. Jego oddziały oficjalnie podlegają dowództwu Rosyjskiej Gwardii Narodowej (Rosgwardii) obok sił prywatnych, takich jak Wagner, Redut, Patriota i Potok.
Te formacje ochotnicze oferują bardziej elastyczne siły niż konwencjonalne siły zbrojne, które działają w ramach notorycznie sztywnego łańcucha dowodzenia .
Stanowią też wygodne „wycięcie” dla państwa rosyjskiego: prywatne grupy i jednostki ponoszą koszty ludzkie, finansowe i polityczne, które w innym przypadku poniósłby rząd. A Kreml może sfałszować listę oficjalnych ofiar wojskowych, w przeciwnym razie źródło znacznego niepokoju społecznego skierowanego przeciwko rządowi i jego przywódcy.
Siła w stanie wojny z samą sobą
Ale rosnąca widoczność tych grup na Ukrainie i publiczne spory między ministerstwem obrony a kierownictwem grup przypominają o systemie patronatu i wierności, który charakteryzuje kulturę polityczną w dzisiejszej Rosji.
Wojny o wpływy są powszechne, ponieważ rywale rywalizują o zasoby, wpływy i oczywiście słuch samego Władimira Putina. Wystarczy spojrzeć na obelgi, którymi obrzucali się nawzajem Prigożyn i Szojgu .
Prigożyn bardzo głośno krytykował Szojgu i rosyjskich generałów prowadzących wojnę, często zarzucając im niekompetencję i korupcję. Długotrwała wrogość między nimi podobno wynika z tego, że minister obrony odciął Prigożynowi dostęp do dochodowych kontraktów obronnych.
Rywalizacja ta w pewnym stopniu służy interesom Putina. Tak długo, jak potencjalni rywale są zajęci walką ze sobą, nie stanowią zagrożenia dla jego pozycji. Ale utrudnia to również skuteczność bojową kraju, ponieważ rozdrobnienie sił utrudnia dowodzenie i kontrolę oraz oznacza niewielką jedność wysiłków.
Krok rosyjskiego ministerstwa obrony, by przejąć kontrolę nad „formacjami ochotniczymi”, należy rozumieć w kontekście rozdrobnienia i walk wewnętrznych, a także trwającej rundy poboru. Obecne okno poboru, które zostało otwarte 1 kwietnia i zamyka się 15 lipca, ma określony cel rekrutacji 147 000 żołnierzy.
Kreml chce uniknąć mobilizacji na pełną skalę i bada wszystkie możliwości podtrzymania wojny na Ukrainie. Przejęcie kontroli nad prywatnymi siłami może pozwolić Putinowi na odłożenie pełnej mobilizacji na trochę dłużej.
_____________________________________________________________________________________________________
