Norweskie banknoty czyli jak powstaje użytkowe dzieło sztuki

Elegancja, wyczucie smaku z jednej strony oraz niezrozumiała pikseloza z drugiej. Tak najkrócej można określić nowe norweskie banknoty.

W nowym cyklu poświęconym nowej emisji pieniądza przez Narodowy Bank Norweski postaram się przybliżyć ideę tego przedsięwzięcia.

Kiedy popatrzymy na nowe banknoty zauważymy, że wspólną cechą całej serii jest morze. To odwołanie się do natury, czyli dziedzictwa kulturowego Norwegii jest śmiałym odejściem od prezentowanych na banknotach osobistościach ważnych dla danego państwa.

Norges Bank postanowił wrócić do korzeni, a prezentowane na pieniądzach ryba, statek, czy latarnia mają nam o tym przypomnieć.

Długie i urozmaicone wybrzeże Norwegii ukształtowało tożsamość Wikingów i ich potomków. Morze służyło nie tylko jako zaplecze żywnościowe dla lokalnego społeczeństwa, ale okno na świat, rozwój handlu oraz społeczeństwa jako takiego.

W 2013 roku Norges Bank zaprosił dziesięć osobistości różnych branż, by w drodze burzy mózgów wyłonić ideę, na podstawie której wyłoni się spójna, wyjątkowa seria nowych banknotów. Z kolei przedstawiciele Muzeum Morskiego pilnowali, by rozrzucone pomysły stanowiły spójną całość.

Ciekawe, że choć wszystkie banknoty opowiadają jedną, morską historię, to każdy z osobna stanowi jakby rozdział księgi historii Norwegii:

Banknot 50-kronowy: Morze, które nas łączy
Banknot 100-kron: Morze, które zabiera nas w świat
Banknot 200-kronowy: Morze, które nas karmi
Banknot 500-kron: Morze, które daje nam dobrobyt
Banknot 1000-korony: Morze, które niesie nas naprzód

Wiosną 2014 r. Norges Bank przeprowadził konkurs na projekt motywów, które zostaną wykorzystane na nowych banknotach. Jesienią zorganizowano wystawę, na której pokazano wszystkie prace konkursowe.

Jak łatwo zauważyć, na awersie widzimy czytelne i łatwo rozpoznawalne motywy przedstawiające morską tradycję Norwegii. Motywy te oparte są na propozycjach Metric Design i Terje Tønnessen.

Z kolei nieczytelny, rozpikselowany obraz nawiązujący do abstrakcji jest dostosowany do skali Beauforta. Za taką ideę przedstawienia rewersu odpowiedzialne jest studio Snohetta.

Kiedy dotykamy nowych banknotów, czujemy, że są drukowane na jakimś nietypowym papierze. To bawełna zapewna to doznanie. Dodatkowo powierzchnia pokryta jest specjalną powłoką mającą na celu ochronę koloru oraz wydłużenie żywotności pieniądza.

Aby osoby niedowidzące i niewidome mogły świadomie rozróżniać banknot, Norges Bank użył serii lekko wypukłych znaków. Są one wzdłuż lewej i prawej krawędzi papieru.

Koszty związane z opracowaniem koncepcji nowych banknotów szacowane są na 50 milionów koron. Z kolei koszty marketingowe akcji wymiany pieniędzy ocenia się na 20 milionów koron.

Kto odpowiada za kształt graficzny banknotów? To nie takie proste. Najpierw trzeba było rozpocząć od iskry, idei, która napędzi proces tworzenia grafik. I tak panami od pomysłów byli eksperci ze firm Metric Desing i Terje Tonnessen (pracowali nad awersem) oraz Snohetta Design (rewers). Z kolei panami wcielającymi projekty w życie byli projektanci Norges Banku, Arild Yttri i Morten Johansen.rojektujący nowe banknoty zaprojektowali własnoręcznie projektanci banknotów Norges Bank, Arild Yttri i Morten Johansen.

Banknoty wydrukowane na niemieckiem papierze (100 i 200 koron) we francuskiej drukarni Berthur Fiduciaire.

Kto jeszcze?

Och, było ich mnóstwo, ale wymieńmy najważniejszych współpracowników:

Artysta Sverre Morken zaprojektował główne motywy na banknotach 100-kronowych, 200-kronowych i 500-kronowych.

Kaligraf Julia Vance doradzała projektantom w wyborze i rozmieszczeniu liter i numeracji na banknotach.

Motyw maskonura w znaku wodnym opiera się na fotografii zrobionej przez Toma Schandy.

Główny motyw na banknocie 500- NOK, RS 14 „Stavanger”, oparty jest na fotografii zrobionej przez Robby’ego Madsena z Norweskiego Towarzystwa Ratownictwa Morskiego.

Statek jest obecnie własnością Jeppe Jul Nielsen.

Za statkiem Gokstad na banknocie 100 nok można zobaczyć norweski łuk X-BOW®, znak handlowy Ulstein Design & Solutions AS.

Sieć gazociągów na odwrotnej stronie banknotu 500- NOK została opracowana na podstawie informacji ze strony internetowej Gassco.

Per Norseng, starszy konserwator i dyrektor ds. Badań w Norweskim Muzeum Morskim i profesor II historii w University College of South Eastern Norway, Bø w Telemark, oraz dedykowana sieć muzeów, jak również Rada Naukowa Norwegii i Innovation Norway dostarczyły użytecznych informacji o motywie „Morze”.

Tyle wprowadzenia do historii jednej z największych operacji w historii norweskich finansów. Następnym razem poznamy symbolikę każdego z banknotów, które już weszły do obiegu oraz tych, które przed nami.

Przemek Saracen